Ένα από τα πιο διαφωτιστικά ντοκουμέντα για τη φύση του ναζισμού που δημοσιεύτηκε ποτέ.
1949. Ο Καζίμιερ Μοτσάρσκι, πρώην αντιστασιακός, καταδικάζεται σε θάνατο από το σταλινικό κράτος με κατασκευασμένες κατηγορίες. Κρατείται στη Πολωνία, στο ίδιο κελί με δύο εγκληματίες. Ο ένας είναι ο Γκούσταβ Σίλκε, χαμηλόβαθμο στέλεχος των SS, ενώ ο δεύτερος είναι ο Γιούργκεν Στρόοπ, στρατηγός των SS και υπεύθυνος για την εκκαθάριση του Γκέτο της Βαρσοβίας, τον οποίο ο Μοτσάρσκι είχε κάποτε προσπαθήσει να δολοφονήσει.
Στις 255 μέρες που μοιράζονται το ίδιο κελί, πεπεισμένοι ότι σύντομα θα πεθάνουν, συζητούν ανοιχτά για τη δράση των ναζί και για το ρόλο του Στρόοπ στην εκκαθάριση του Γκέτο και στην κατοχική διοίκηση της Πολωνίας, της Ελλάδας, της Ουκρανίας και της Τσεχοσλοβακίας. Ο Μοτσάρσκι παραθέτει τα γεγονότα που μετέτρεψαν έναν φαινομενικά συνηθισμένο Γερμανό σε παθιασμένο ναζιστή, ορκισμένο οπαδό του Χίτλερ και του Χίμλερ. Αυτόπτης μάρτυρας ο ίδιος των εγκλημάτων του Στρόοπ, παραμένει ώς το τέλος ένας αντίπαλος που πιέζει για απαντήσεις κι όχι ένας παθητικός χρονικογράφος.
Το βιβλίο αποτελεί το αρχείο εκείνων των συνομιλιών, που διασώζει τον αυθεντικό τόνο και το δραματικό στοιχείο τους.
Αν είναι ασυνήθιστο να πέφτει ο ίδιος ο κυνηγός στην παγίδα που έστησε, ακόμη πιο σπάνιο είναι να εκτελείται ο δήμιος. Μια τέτοια σπάνια περίπτωση που εξιστορείται εδώ με συνταρακτικές λεπτομέρειες είναι αυτή του ναζιστή στρατηγού Γιούργκεν Στρόοπ, του ανθρώπου που ανέλαβε κατ’ εντολή του Χίτλερ την εκκαθάριση του Γκέτο της Βαρσοβίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και που έστειλε ψύχραιμα χιλιάδες άτομα να βρουν το θάνατο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μετά τη σύλληψή του ο Στρόοπ μοιράστηκε το ίδιο κελί μ’ έναν χαμηλόβαθμο Γερμανό αιχμάλωτο πολέμου και με τον αγωνιστή της πολωνικής αντίστασης Καζίμιερ Μοτσάρσκι. Επί 255 μέρες οι τρεις άνδρες συζήτησαν για τον πόλεμο, τη στάση τους απέναντι στη ζωή και το θάνατο, την απόφαση των ναζί να εξαλείψουν του Εβραίους από προσώπου γης και το μεγαλεπήβολο σχέδιο του Χίτλερ να αναδιοργανώσει την ανθρωπότητα με γερμανικά και «βόρεια» κριτήρια [...] Με δυο λόγια, αυτές οι μακρές συνομιλίες επιτρέπουν να διεισδύσει κανείς στο σκοτάδι του ναζιστικού μυαλού όσο κανένα άλλο βιβλίο που μπορώ να ανακαλέσω.
JOHN BARKHAM, The New York Review of Books
Ένα εξαιρετικό ντοκουμέντο [...] ένα βιβλίο που η εμβέλειά του συναγωνίζεται το μήνυμα ενός Σολζενίτσιν.
La Nouvelle République
Ένα από τα πιο εκπληκτικά πορτρέτα ναζιστή ηγέτη που διαθέτουμε [...] μας δίνει αυτό που δεν μπορεί να δώσει κανένα άλλο ντοκουμέντο: την αλήθεια μιας μακράς ενδοσκόπησης που γίνεται υπό το βλέμμα ενός άλλου.
La Quinzaine Littéraire
Xωρίς προηγούμενο στη λογοτεχνία μας και, ποιος ξέρει, ίσως χωρίς προηγούμενο στη λογοτεχνία άλλων χωρών.
K. WYKA, καθηγητής λογοτεχνίας, Uniwersytet Jagielloński, Κρακοβία
