Στο βιβλίο αυτό εξετάζεται η ιστορία της Ρωσίας και των σχέσεών της με τα Βαλκάνια στην οργανική συνάφειά της με την ευρωπαϊκή ιστορία, μακριά επομένως από οριενταλιστικές θεωρήσεις.
Το ελληνικό κοινό συχνά αγνοεί τη ρωσική ιστορία ή την προσλαμβάνει μέσα από στερεότυπα, είτε θετικά είτε αρνητικά. Ακόμη, ογνωστός μύθος της «ανεξάρτητης ρωσικής ψυχής» καθιστά διαχρονικά τη Ρωσία στα μάτια των Ελλήνων και λοιπών Ευρωπαίων μια χώρα μυστηριώδη, εν μέρει εξωτική και εν μέρει ευρωπαϊκή/δυτική.
Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται μια επαναπροσέγγιση της ρωσικής ιστορίας ως οργανικά ενταγμένης στην πυρήνα της ευρωπαϊκής ιστορίας και προτάσσεται η ανάγκη να απομακρυνθεί η μελέτη της από οριενταλιστικές θεωρήσεις. Εξετάζεται ο ρωσικός εθνικιστικός λόγος κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα‧ πιο συγκεκριμένα μελετάται ο σλαβισμός και τα διάφορα αφηγήματα περί ρωσικής ταυτότητας που προκύπτουν από αυτόν σε συνδυασμό με τη ρωσική εξωτερική πολιτική, ιδιαίτερα στο χώρο των Βαλκανίων και της λεγόμενης Οθωμανικής Ανατολής. Η προσέγγιση αυτή γεφυρώνει τη διχοτομία μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής και ερευνά το λεπτό για την εποχή πρόβλημα του συσχετισμού μεταξύ αυτοκρατορίας και έθνους.
Το βιβλίο της Άντας Διάλλα αποτελεί μια σημαίνουσα συμβολή στην πρόσφατη βιβλιογραφία για τον εθνικισμό, καθώς η συγγραφέας με μια στέρεη αφήγηση αναλύει μια εξαιρετικά σύνθετη περίπτωση, εκείνη της συγκρότησης των σύγχρονων αντιλήψεων για το έθνος στο πλαίσιο μιας απολυταρχικής αυτοκρατορίας. Στο επίκεντρο της προβληματικής της τίθεται η συζήτηση των Ρώσων διανοουμένων για την «εθνική ιδιοπροσωπία», όπως διαρθρώνεται γύρω από τη σχέση δυο παράλληλων ταυτοτήτων: της εθνοτικά ρωσικής και της φυλετικά-πολιτισμικά σλαβικής. Αντιμετωπίζοντας τις τελευταίες όχι ως διαμορφωμένες, αλλά ως ένα ρευστό πλέγμα θέσεων και αντιλήψεων που βρίσκεται σε μια συνεχή διαπραγμάτευση, η Διάλλα επιλέγει να παρακολουθήσει αυτή τη διαπραγμάτευση στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Σε ένα πεδίο κατακερματισμένο, συνδεδεμένο απόλυτα με το εσωτερικό της χώρας, η συγγραφέας αναδεικνύει τον διαφορετικό μεταβλητό λόγο και στρατηγική των παραγόντων που συμβάλλουν στην τοποθέτηση της Ρωσίας απέναντι στα Βαλκάνια στο πλαίσιο του Ανατολικού Ζητήματος: κρατική πολιτική, διανοούμενοι, κοινή γνώμη. Ειδικότερα, η μελέτη αυτή διευρύνει τους ορίζοντες της ελληνικής βιβλιογραφίας – η οποία, ιδιαίτερα για τον 19ο αιώνα, πάσχει από ελληνοκεντρισμό και περιχαράκωση στα στενά γεωγραφικά όρια του ελληνικού βασιλείου.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΑΡΑΜΑΝΩΛΑΚΗΣ, Τα Νέα
