Κάτι δεν πάει καθόλου καλά όχι μόνο με τον τρόπο που ζούμε σήμερα αλλά και με τον τρόπο που σκεφτόμαστε τη ζωή μας. Σ’ αυτό το σύντομο αριστοτεχνικό βιβλίο, ο κορυφαίος ιστορικός Τόνυ Τζαντ αποκρυσταλλώνει τα δεινά που συσσωρεύονται στον σημερινό κόσμο και τη μεγάλη συλλογική μας δυσφορία, δείχνοντας ότι είναι ακόμα δυνατό να σκεφτούμε μια διέξοδο.
Η οικονομική κατάρρευση του 2008 έδειξε ολοφάνερα ότι το μεταπολεμικό κοινωνικό συμβόλαιο στην Ευρώπη και την Αμερική –μια εγγύηση ασφάλειας, σταθερότητας και [κοινωνικής] δικαιοσύνης– δεν είναι πια εξασφαλισμένο, κι ούτε καν υπεισέρχεται στη δημόσια συζήτηση. Ο Τόνυ Τζαντ υποστηρίζει, ότι αντί να τρέφουμε τυφλή εμπιστοσύνη στην αγορά –όπως κάνουμε με τεράστιο κόστος εδώ και τριάντα χρόνια– πρέπει να στραφούμε στο πρόσφατο παρελθόν μας και να αξιολογήσουμε την [κοινωνική] δικαιοσύνη πάνω από τη σκέτη αποδοτικότητα, αναλαμβάνοντας την ευθύνη για τον κόσμο όπου ζούμε. Προσφέρει έτσι μια γλώσσα στην οποία μπορούμε να διατυπώσουμε τις κοινές μας ανάγκες και να φανταστούμε μια νέα μορφή διακυβέρνησης κι έναν καλύτερο τρόπο ζωής, απορρίπτοντας τον μηδενιστικό ατομικισμό της υπερσυντηρητικής δεξιάς και τον ξοφλημένο σοσιαλισμό του παρελθόντος.
Παθιασμένη, σοφή, διορατική και ανθρώπινη, η συμπυκνωμένη αυτή έκφραση των προβληματισμών μιας ζωής έρχεται να πάρει τη θέση της δίπλα στα αληθινά μεγάλα πολιτικά γραπτά της σύγχρονης και κάθε άλλης εποχής.
Βλέπω τον εαυτό μου πρώτα και κύρια ως ένα δάσκαλο ιστορίας· έπειτα ως ένα συγγραφέα ευρωπαϊκής ιστορίας· έπειτα ως ένα σχολιαστή των ευρωπαϊκών υποθέσεων· έπειτα ως μια δημόσια πνευματική φωνή μέσα στην αμερικανική αριστερά· και μόνο μετά απ’ αυτά ως έναν ευκαιριακό συμμετέχοντα στην επώδυνη αμερικανική συζήτηση για το εβραϊκό ζήτημα.
TONY JUDT: «Η τελευταία συνέντευξη», Prospect, Αύγουστος 2010
Ένα εξαιρετικά υποβλητικό βιβλίο, πόσο μάλλον αν αναλογιστεί κανείς τις εξαιρετικές συνθήκες στις οποίες γράφτηκε. Ο συγγραφέας του είναι ο διαπρεπής ιστορικός της μεταπολεμικής Ευρώπης, ένας μελετητής εντυπωσιακής εμβέλειας και ευρυμάθειας κι ένας από τους πιο εξέχοντες και ευθείς δημόσιους διανοούμενους της Δύσης. [Το 2008] ο Τζαντ έμαθε ότι έπασχε από μια επιθετική μορφή πλάγιας αμυατροφικής σκλήρυνσης (ALS). Τον Αύγουστο [του 2009] έδωσε μάλλον την τελευταία δημόσια διάλεξή του σ’ ένα κατάμεστο ακροατήριο στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Μίλησε από μνήμης για ενενήντα λεπτά χωρίς διακοπή, συνεπαίρνοντας κατά κοινή ομολογία τους παρισταμένους. Αυτή η ομιλία, με περαιτέρω αναθεωρήσεις και συμπληρώσεις, έγινε το πιο πρόσφατο βιβλίο του. Πρόκειται ουσιαστικά για την πνευματική διαθήκη ενός ιστορικού που αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην εντατική μελέτη και τον βαθύ αναστοχασμό των αποτυχιών και των επιτυχιών της Δύσης από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
The Los Angeles Times
Διαπρεπής ιστορικός της μεταπολεμικής Ευρώπης, ένθερμος υποστηρικτής του σιωνισμού στα νιάτα του και σφοδρός επικριτής της ισραηλινής πολιτικής στη συνέχεια, ο Τζαντ υποστηρίζει εδώ ότι μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου η Δύση έχασε μια μοναδική ευκαιρία να αναπλάσει τον κόσμο με άξονα κάποιους συμφωνημένους και βελτιωμένους διεθνείς θεσμούς και πρακτικές [...] Η αυξανόμενη ανισότητα μέσα και ανάμεσα στις κοινωνίες είναι αυτή που γεννά τόσες και τόσες κοινωνικές παθολογίες. Οι τερατωδώς άνισες κοινωνίες είναι και ασταθείς κοινωνίες. Γεννούν εσωτερική διαίρεση και, αργά ή γρήγορα, εσωτερικό αλληλοσπαραγμό – συνήθως με αντιδημοκρατική έκβαση. Οι σοσιαλδημοκράτες δεν μπορούν όμως να αρκούνται σε συνθήματα, ακόμη και αν αυτά αφορούν την επιδίωξη της ισότητας.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΗΤΣΟΣ, Τα Νέα
Στο κατά κυριολεξία τελευταίο του βιβλίο, Τα δεινά που μαστίζουν τη χώρα, ο Τόνι Τζαντ μάς προσφέρει μια τρίτη ερμηνεία τού γιατί οι άνθρωποι έπαψαν σε μεγάλο βαθμό να ασχολούνται με την αριστερά, νοούμενη ως συλλογικό διακύβευμα [...] Σήμερα, που η οικονομική κρίση αλλάζει εκ βάθρων τις συντεταγμένες της πορείας μας, οφείλουμε να ξανασκεφτούμε ότι, αν η αυτο-πραγμάτωση είναι «πολύ μεγάλο πράμα», ακόμα μεγαλύτερο είναι η επιβίωση των πολλών. Μαζί λοιπόν με τα φάρμακα που θα «γιατρέψουν» πολιτικά την αριστερά, μαζί με την εγκατάλειψη του υλικού ευδαιμονισμού –εν πολλοίς αναγκαστική–, πρέπει να ξανάβρουμε την κοινή προσπάθεια.
ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Η Αυγή
Τίποτα δεν θα είναι όπως πριν, λέει ο Τζαντ. Και τίποτα δεν είναι σίγουρο πως θα προκύψει στο «υποθηκευμένο μέλλον». Αντί, όμως, να τρέφουμε τυφλή εμπιστοσύνη στην αγορά πρέπει να στραφούμε στο πρόσφατο παρελθόν μας και να αξιολογήσουμε την κοινωνική δικαιοσύνη. Στο βιβλίο του μάς κληροδοτεί μια συμπυκνωμένη, παθιασμένη, σοφή, διορατική και ανθρώπινη έκφραση των προβληματισμών μιας ζωής που θα έχει τη δική της θέση δίπλα στα αληθινά μεγάλα πολιτικά-κοινωνικά κείμενα των εποχών, της δικής μας και των ερχόμενων. Μας ανοίγει ένα πεδίο, μια κοινή γλώσσα στη βάση της οποίας μπορούμε να διατυπώσουμε ελπίδες, προσδοκίες και ανάγκες και να οραματιστούμε άλλες μορφές διακυβέρνησης κι έναν καλύτερο τρόπο ζωής, απορρίπτοντας τον μηδενιστικό ατομικισμό της υπερσυντηρητικής δεξιάς και τον ξοφλημένο σοσιαλισμό του παρελθόντος.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Η Καθημερινή
Οι εγωιστικές δεκαετίες είναι πια πίσω μας: χρειαζόμαστε σκοπούς, όχι ανέφικτους ή ουτοπικούς, αλλά συγκεκριμένους και πρακτικούς. Ο συγγραφέας δίνει ένα σύνολο σκέψεων, έναν «οδηγό για σαστισμένους», αλλά όχι συνταγές ούτε βεβαιότητες. Τονίζει όμως ότι δεν αρκεί κανείς να επισημαίνει τις ανεπάρκειες του «συστήματος» και να αποσύρεται νίπτοντας τας χείρας του, αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Ιδιαίτερα κριτικός προς την Αριστερά, την καλεί να πάψει να στηρίζεται στις δάφνες του παρελθόντος ή στις ολιστικές ουτοπίες της και να προτείνει συγκεκριμένες ιδέες για το μέλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ, Το Βήμα
Για τον παθιασμένο Τόνι Τζαντ, το ξεχαρβάλωμα του κοινωνικού ιστού δεν κεφαλαιοποιείται σε ομόλογα χαμηλής κινητικότητας. Όταν θα βγούμε από το καβούκι του παρανοϊκού βολέματος, τότε θα αξιώσουμε τις μεταρρυθμιστικές τομές στις κοινωνίες, με σύνεση προς το συμφέρον των ανθρώπινων δεσμών και όχι των ομίλων.
ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗΣ, Η Αυγή
