Αυτό είναι ένα βιβλίο που μιλάει για άλλα βιβλία. Προτείνει μια διαφορετική ανάγνωση των ιστοριών και των ιστορικών ερμηνειών που γράφτηκαν για τη μοντέρνα αρχιτεκτονική από τη δεκαετία του ’20 ώς τη δεκαετία του ’60, όταν άρχισε η αμφισβήτησή της.
Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, 2000
Ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης αποδίδει στις φωτογραφίες και στα κείμενα βιβλίων τη δύναμη να επηρεάζουν και να αλλάζουν την πορεία της αρχιτεκτονικής. Η ίδια η ταυτότητα του Μοντέρνου κινήματος, ακόμα και η απλή αναγνώρισή του, φαίνεται να εξαρτάται από το φάσμα γνώσεων και γνωριμιών, πολιτικών απόψεων και θεωριών, ενός πολύ περιορισμένου κύκλου ιστορικών τέχνης και αρχιτεκτονικής, που απομακρύνθηκαν από τη μελέτη του παλιού καιρού και αναμετρήθηκαν με εκείνους που ήσαν ακόμα ζωντανοί. Θεμέλιο στις προσπάθειες του συγγραφέα είναι μια κριτική θεώρηση, που σχετίζει την αρχιτεκτονική με ευρύτερα ιστορικά μοντέλα. Το αποτέλεσμα είναι πάλι ένα βιβλίο. Στο τέλος του πλανάται ένα ερώτημα, που εμπλέκει τη μοντέρνα αρχιτεκτονική με την ιστορικότητα: η ιστορία είναι γραμμένη για το παρελθόν ή για το μέλλον της αρχιτεκτονικής;
Τα κείμενα που εξετάζονται είναι γραμμένα από τους πιο γνωστούς ιστορικούς του 20ού αιώνα. Μέσα από τα γραφτά τους, συγκροτείται η εικόνα μιας μοντέρνας αρχιτεκτονικής που διαρκώς μεταβάλλεται, επειδή αφενός μεταβάλλεται ο τόπος και ο χρόνος που γράφεται η ιστορία της και αφετέρου αλλάζει ο συγγραφέας της. Η ματιά του ιστορικού δεν είναι αθώα. Πέρα και πάνω από τις καλύτερες προθέσεις, είναι ο φορέας μιας εποχής και το αποτέλεσμα μιας θεωρίας της αρχιτεκτονικής και μιας συνολικής θεώρησης του κόσμου.
Η επιτάχυνση της μετάβασής μας στην ηλεκτρονικο-τηλεματική εποχή και το έκδηλο της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης ήταν αναγκαία για να αποδοθεί στην Ιστοριογραφία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής του το πλήρες νόημα και η διδακτική της διάσταση: οι τομές που επικαλούνται στα κείμενά τους οι πρωταγωνιστές του μοντέρνου κινήματος προανήγγειλαν απλώς τη θεμελιώδη τομή που εγκαθίδρυσαν τα δίκτυα των τεχνολογικών υποδομών στο σχεδιασμό του πλανήτη μας. Με τον ίδιο τρόπο, η νοσταλγία και η παρελθοντολογία του μεταμοντερνισμού, που τώρα πιά έχει περιοριστεί στο επιφαινόμενο, ήταν απλώς το προανάκρουσμα της κρίσης που ζούνε σήμερα οι αρχιτέκτονες και οι σχεδιαστές του χώρου σε σχέση με το παρελθόν. Τώρα, ο προορισμός της αρχιτεκτονικής βρίσκεται προφανώς υπό αμφισβήτηση. Και η επιστήμη αυτή δεν πρόκειται να επιβιώσει παρά μόνο μέσα από μια κριτική και αναλογιστική πορεία. Θα της χρειαστεί να εξετάσει πρώτα τις σχέσεις της με την τεχνική και να χειραφετηθεί από τον κυνικό λόγο της παγκοσμιοποίησης, και στη συνέχεια να προάγει μια νέα θεωρητικοποίηση που θα της επιτρέψει, με τη μεσολάβηση της ιστορίας, να επιτύχει την ειρήνη με το παρελθόν και με το μέλλον. Μέσα από τον στόχο αυτό φανερώνεται ο προπαρασκευαστικός και προτρεπτικός ρόλος που θα έπρεπε να παίξει το βιβλίο του Παναγιώτη Τουρνικιώτη στις αρχιτεκτονικές σχολές και στους αρχιτέκτονες για τους οποίους η αρχιτεκτονική είναι ακόμα μια επιστήμη του ανθρώπου.
FRANÇOISE CHOAY (από τον πρόλογο της ισπανικής έκδοσης του βιβλίου)
