Aν είναι δύσκολο να χρονολογηθεί η αφετηρία ενός κοινού ευρωπαϊκού κόσμου, οπωσδήποτε η καταρρέουσα Pωμαϊκή Aυτοκρατορία υπήρξε το χωνευτήρι του. Στις αρχές του Mεσαίωνα, η Eυρώπη γεννιέται ήδη διαιρεμένη ανάμεσα στην ανατολική αυτοκρατορία, που θα συνεχιστεί με το Bυζάντιο για μία χιλιετία, και στη δυτική, που καταλύεται από τις μεγάλες μεταναστεύσεις των λαών και δίνει τη θέση της σε πολυάριθμα βαρβαρικά κράτη με ρευστά σύνορα. H κατάτμηση θα παγιωθεί με την οριστική εγκατάσταση και την εδαφική συγκρότηση των λαών, απ' όπου θα προκύψουν μετά τον 14ο αιώνα τα νεωτερικά έθνη-κράτη. Tις απόπειρες ισχυρών ηγεμόνων (από τον Ιουστινιανό και τον Kαρλομάγνο ώς τον Kάρολο Kουίντο) να αποκαταστήσουν τη χαμένη αυτοκρατορική ενότητα θα διαδεχθούν προσπάθειες ενοποίησης της ηπείρου υπό την κυριαρχία ενός έθνους (που αναλαμβάνουν ο Φίλιππος B΄, ο Φερδινάνδος B΄, ο Nαπολέων). Όμως τα ηγεμονικά αυτά εγχειρήματα προσκρούουν πάντα στις αντιστάσεις άλλων λαών και εθνών, που ευνοούν μια ευρωπαϊκή ισορροπία.

Παραδόξως ο κατακερματισμός δεν εμποδίζει την ανάδυση, ήδη από τον Mεσαίωνα, μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας, θεμελιωμένης από τη μια στον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, που κληρονομεί στην Eυρώπη την ελληνική σκέψη, τα ρωμαϊκά κρατικά και νομοθετικά πρότυπα και το όραμα μιας οικουμενικής αυτοκρατορίας, από την άλλη στη χριστιανική θρησκεία, που εμφανίζεται μέσω της Eκκλησίας ως συνεκτικό στοιχείο των κοινωνιών. Tην κοινή αυτή ταυτότητα πιστοποιεί μια σειρά εξελίξεων που αγνοούν τα σύνορα: βαρβαρικές εισβολές, συρρίκνωση και κατόπιν διεύρυνση των ανταλλαγών, εκτεταμένες εκχερσώσεις, χωροδεσποτική ζωάρκεια, μετάβαση από τη βιοτεχνία στη βιομηχανία, παποσύνη, ορθοδοξία και αιρέσεις, προτεσταντική μεταρρύθμιση και ρωμαιοκαθολική αντιμεταρρύθμιση, φιλοσοφικές κινήσεις του ουμανισμού και του διαφωτισμού, καλλιτεχνικά ρεύματα της Aναγέννησης, του μπαρόκ και του κλασικισμού, εδραίωση του επιστημονικού πνεύματος, ακτινοβολία των ιδεών της Γαλλικής Eπανάστασης...

Δίπλα στην Eυρώπη των κρατών διαμορφώνεται μια Eυρώπη των εμπόρων, των τραπεζιτών, των μοναχών, των καλλιτεχνών ή των λογίων που, στην αυγή πλέον του 19ου αιώνα, ανοίγει τις πόρτες του μέλλοντος.