Γιατί και πώς έγιναν δεκτοί από τις «Λαϊκές χώρες» (αρχικά τις όμορες) άμαχοι από τις εμπόλεμες περιοχές του Εμφυλίου πολέμου, παιδιά του «παιδομαζώματος», μάχιμοι του ΔΣΕ κ.ά.; Πώς οργανώθηκε και πώς εξελίχθηκε η ζωή τους στις προσφυγικές κοινότητες; Πώς διατηρήθηκε η «ελληνικότητα» (και στις νέες γενιές); Γιατί κράτησε τόσα χρόνια η «αναγκαστική υπερορία»; Πότε επιτράπηκε και πώς δρομολογήθηκε η επιστροφή στην  Ελλάδα;

Ανεξάρτητα από την αρχικά ανομοιογενή σύνθεσή τους (πολιτική, κοινωνική, πολιτιστική), οι Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες έγιναν αποδέκτες του «σοσιαλιστικού  πατερναλισμού» των Κομμουνιστικών Κομμάτων στις χώρες φιλοξενίας τους. Το ΚΚΕ αναγνωρίστηκε άτυπα από τα κόμματα αυτά ως κόμμα εξουσίας και από τους πρόσφυγες, κομμουνιστές και μη, ως ρυθμιστής της ζωής τους, ακόμη και της οικογενειακής και προσωπικής. Αυτό, ως «Κόμμα Πατέρας», διαχειρίστηκε μέσω των οργανώσεών του την επανένωση των οικογενειών, τις συνθήκες διαβίωσης, την εκπαίδευση των προσφύγων και των παιδιών τους, την εργασιακή τους απασχόληση, τους γάμους, τον επαναπατρισμό τους.