Στο βιβλίο αυτό δημοσιεύονται κείμενα ειδικών από το χώρο της αρχαιολογίας, της ιστορίας και της λογοτεχνικής θεωρίας, με σκοπό την έναρξη ενός δημιουργικού διαλόγου γύρω από τη μορφή και το ρόλο της εθνικής κουλτούρας στη σημερινή Ελλάδα.
Το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης αποτελεί πηγή έντονου προβληματισμού για την ελληνική κοινωνία, καθώς φαίνεται να απειλεί αυτό που αναγνωρίζουμε ως «εθνική κουλτούρα». Η ενεργοποίηση οικονομικών και πολιτισμικών διεργασιών σε πλανητικό πλέον και όχι σε τοπικό/εθνικό επίπεδο υποσκάπτει –φαινομενικά έστω– την προσήλωση στο ιστορικό παρελθόν, την καλλιέργεια της εθνικής μνήμης, αλλά και την παγίωση, εμπέδωση και προβολή της εθνικής ταυτότητας. Ως αντιστάθμισμα στις εξελίξεις αυτές προτάσσεται στερεότυπα το παρελθόν, ως συλλογικό κτήμα και ιδεολογικό έρεισμα της ελληνικής κοινωνίας, και η εθνική μνήμη, ως συγκρουσιακός τόπος μεταξύ των «ιδιοκτητών» του παρελθόντος και των διεκδικητών του. Το ερώτημα όμως παραμένει: κινδυνεύει η εθνική κουλτούρα από την επικράτηση της παγκοσμιοποίησης; Πώς αντιδρά μια κοινωνία όπως η ελληνική στο ενδεχόμενο να υποχωρήσουν τα εθνικά της χαρακτηριστικά και τι παρενέργειες έχει η αντίδρασή της αυτή;
Η παγκοσμιοποίηση αποτελεί αντικείμενο συζήτησης σε διάφορους κύκλους της ζωής – πολιτικούς, επιστημονικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς. Από διαφορετικό οπτικό πρίσμα πολλοί από εμάς τοποθετούμαστε είτε υπέρ είτε κατά της παγκοσμιοποίησης. Συνήθως οι επιθέσεις κατά της παγκοσμιοποίησης δεν έχουν σχέση με την οικονομία. Αντιθέτως, είναι κοινωνικές, ηθικές και, πάνω από όλα, πολιτιστικές. Συνοπτικά, το βασικό επιχείρημα έχει ως εξής: Η εξάλειψη των εθνικών συνόρων και η καθιέρωση ενός κόσμου με αλληλοσυνδεόμενες οικονομίες-αγορές θα αποτελέσουν θανάσιμο πλήγμα στις περιφερειακές και εθνικές κουλτούρες, στις παραδόσεις, στα ήθη, στα έθιμα και στους μύθους που συνθέτουν την πολιτιστική ταυτότητα της κάθε χώρας ή περιοχής.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΝΤΩΝΑΡΑΣ (από το Εισαγωγικό Σημείωμα του βιβλίου)
Κινδυνεύει αυτό που ορίζουμε ως «εθνική κουλτούρα» από την επικράτηση της Παγκοσμιοποίησης; Πρόκειται για ένα θέμα αιχμής, που απασχολεί ευρύτατες ομάδες του ελληνόφωνου κοινού. Πέρα από τους εμπλεκόμενους επιστημονικούς κλάδους (ιστορικοί, αρχαιολόγοι, ανθρωπολόγοι, πολιτικοί επιστήμονες, κοινωνιολόγοι), ο διάλογος περί παγκοσμιοποίησης προσελκύει το ενδιαφέρον των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και των μη ειδικών. Δεν είμαι σίγουρος ότι οι απαντήσεις σε τόσο ρευστά ζητήματα είναι δεδομένες ή εύκολο να δοθούν· ελπίζω όμως ότι τα κείμενα που ακολουθούν προσφέρουν ένα πρώτο δείγμα διαλόγου για ένα θέμα που, ενώ συζητείται συνεχώς, δεν προσεγγίζεται με την ψυχραιμία και την εγκυρότητα που απαιτείται. Κεντρική θέση στη διαμάχη, ως βασικά επιχειρήματα των αντικρουόμενων πλευρών, όσο και τελικά διακυβεύματα της ίδιας της διαμάχης αυτής, αποτελούν αφενός το παρελθόν, ως συλλογικό κτήμα και ιδεολογικό έρεισμα, και αφετέρου η μνήμη, ως συγκρουσιακός τόπος μεταξύ των «ιδιοκτητών» του παρελθόντος και των διεκδικητών του.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΛΑΝΤΖΟΣ (από τον Πρόλογο του βιβλίου)
