Όταν ο Nikolae Iorga στη δεκαετία του 1930 επέλεγε να προτείνει το ερμηνευτικό σχήμα του Βυζαντίου μετά το Βυζάντιο, σχήμα τόσο αγαπητό και στη νεοελληνική ιστοριογραφία, στην πραγματικότητα «διόρθωνε» κάποια προβληματικά σημεία του ρουμανικού εθνικού παρελθόντος σε σχέση με τους Σλάβους. Η θέση όμως για τη συνέχεια μεταξύ Βυζαντινής και Οθωμανικής αυτοκρατορίας, γιατί αυτό συνεπάγεται το Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο, αποτέλεσε τη βάση για να διατυπωθούν αποκλίνουσες αφηγήσεις σε πολλές βαλκανικές ιστοριογραφίες ήδη κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα – αποκλίνουσες συγκριτικά με το σχήμα συνέχειας που είχαν διαμορφώσει, με πολύ κόπο είναι αλήθεια, οι κύριοι εκπρόσωποι του εκάστοτε εθνικού ιστοριογραφικού κανόνα. Στο πεδίο της ιστοριογραφίας λοιπόν, οι αντίπαλοι βαλκανικοί εθνικισμοί που αναδύθηκαν μέσα από τη διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας οδηγήθηκαν, μεταξύ άλλων, σ’ έναν πόλεμο ερμηνειών για το τι υπήρξε το Βυζάντιο και σε διαφορετικές, αλλά πάντα αμφίθυμες, στάσεις υιοθέτησης/απόρριψης του αυτοκρατορικού μοντέλου.

Στο Βυζάντιο μετά το Έθνος ο Δημήτρης Σταματόπουλος επιχειρεί για πρώτη φορά μια συστηματική σύγκριση μεταξύ των κυρίαρχων εθνικών ιστοριογραφικών παραδειγμάτων και «αποκλίσεων» που επεξεργάστηκαν Έλληνες, Βούλγαροι, Σέρβοι, Αλβανοί, Ρουμάνοι, Τούρκοι και Ρώσοι διανοούμενοι με αναφορά στην πολύσημη κληρονομιά του Βυζαντίου. Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη αυτή εξετάζει τι αντιπροσωπεύει το Βυζάντιο για τους συγκεκριμένους λογίους του 19ου και του 20ού  αιώνα και με ποιον ειδικό τρόπο η αντίληψή τους αυτή σχετίζεται με τη διαχείριση του αυτοκρατορικού μοντέλου‧ εάν υπήρχε διαφορετική πρόσληψη του βυζαντινού μεσαίωνα στο ελλαδικό κέντρο σε σχέση με την Κωνσταντινούπολη‧ πώς προσέλαβαν οι βαλκάνιοι εθνικιστές του 19ου αιώνα και οι λόγιοι της Ρωσίας το Βυζάντιο και πώς αντιστοίχως επινόησαν τον δικό τους μεσαίωνα (και κατά συνέπεια τη δική τους αρχαιότητα)‧ τέλος, το κεντρικό ερώτημα, εάν υπάρχουν συνέχειες ή ασυνέχειες σε αυτούς τους τρόπους πρόσληψης και ιδεολογικής χρήσης του παρελθόντος.