Η ενασχόληση με το παρελθόν δεν ανήκει στο παρελθόν. Οι ταχύτατοι μετασχηματισμοί των πολιτικών δεδομένων, η παρακμή των παγκόσμιων ηγεμονιών και η αυξανόμενη πολιτισμική διαφοροποίηση που τη συνοδεύει, οι νέοι εθνικισμοί και η ανασυγκρότηση των εθνοτικών ταυτοτήτων έχουν από καιρό άρει το μύθο του «τέλους της ιστορίας».
Το παρελθόν ως φαντασιακή επινόηση, επιλεκτική μνήμη ή υποστασιοποιημένο και στατικό σημείο αναφοράς, ως πολιτικό εργαλείο ή συνιστώσα της ταυτότητας, αποτελεί μέρος του υλικού που χρησιμοποιούν οι κοινωνικές ομάδες για να νοηματοδοτήσουν τη δράση τους, να αναστοχασθούν το παρόν και να προσανατολίσουν το μέλλον.
Οι πρωτότυπες μελέτες Ελλήνων και ξένων ερευνητών που περιέχονται σ’ αυτό τον τόμο συμβάλλουν στην ανανέωση της κοινωνικής ιστορίας της νεότερης Ελλάδας από τη σκοπιά μιας πολυσχιδούς ανθρωπολογίας, ανοικτής στα πορίσματα και τη μεθοδολογία της ιστοριογραφίας. Η ανθρωπολογική μελέτη των πολιτισμικών κατασκευών του παρελθόντος προστίθεται έτσι στις κλασικές ιστοριογραφικές ενασχολήσεις με τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά συμβάντα του χθες.
Τα πεδία εφαρμογής αυτής της συνεργασίας αφορούν στους μετασχηματισμούς της νεοελληνικής κοινωνίας από τον ύστερο 19ο αιώνα μέχρι σήμερα, στις ιστορικές μορφές της συγγένειας και της οικογένειας και στις συλλογικές αναπαραστάσεις του παρελθόντος, όπως καταγράφονται σε διαφορετικά σημεία του ελληνικού γεωγραφικού χώρου από την Πελοπόννησο ώς τη Μακεδονία και από το Ιόνιο ώς το Αιγαίο και την Κύπρο.
