Ο Νίκος Βαφέας σπούδασε Κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στη συνέχεια ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές Ιστορίας στην École des Hautes Études en Sciences Sociales στο Παρίσι. Έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας το 1998. Σήμερα είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης, όπου διδάσκει Ιστορική και Πολιτική Κοινωνιολογία. Μελέτες του έχουν δημοσιευθεί σε βιβλία, συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά στην Ελλάδα και το εξωτερικό, μεταξύ των οποίων και η μονογραφία με τίτλο: Από τον Ληστή στον Αντάρτη. Τα ένοπλα κινήματα των Γιαγάδων στη Σάμο (1914-1925), Αθήνα, Νήσος, 2012.
