Στοχαστής και συγγραφέας ο Miguel de Unamuno, προσωπικότητα που δέσποσε στα ισπανικά γράμματα στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα καλλιεργώντας κυριολεκτικά όλα τα είδη του γραπτού λόγου και ενσαρκώνοντας ταυτόχρονα το ιδανικό του ανεξάρτητου διανοούμενου, τρεις αιώνες μετά τον Θερβάντες, γράφει τις δικές του Παραδειγματικές νουβέλες για να τις φέρει ως παράδειγμα της πραγματικότητας, και μάλιστα της «πιο πραγματικής» από τις διάφορες πραγματικότητες που απαριθμεί ευφάνταστα στον Πρόλογο: αυτής που προσδίδουν στον εαυτό τους οι ίδιοι οι ήρωες, καθοδηγημένοι από πάθη που πηγάζουν «από τις βαθιές σπηλιές του νου και τις πιο μυστικές γωνιές της ψυχής». Έτσι η πένα του συγγραφέα υπηρετεί την αυτόνομη πια βούληση των χαρακτήρων, προτείνοντάς μας στην ουσία μια φαινομενολογία των ανθρώπινων παθών.