Ζύγωσε μια παρέα ν’ ακούσει τι λέγανε. Δε στάθηκε ν’ ακούσει, απομακρύνθηκε πάλε, κόλλησε σ’ άλλη παρέα. Δεν τονε χωρούσε ο τόπος, το μάρμαρο του πεζοδρομίου σα να ’καιγε κάτω από τα πόδια του. Άλλαζε συχνά θέση από τη μια παρέα στην άλλη. Ύστερα άρχισε να περπατάει μοναχός του στο πεζοδρόμιο. Το τράμι που πέρασε σκόρπισε λίγο φως στον σκοτεινό δρόμο, έπειτα έγινε πάλε σκοτάδι. Μια ανησυχία θανατερή χύθηκε άξαφνα στον αγέρα, που καθρεφτιζότανε και στα πρόσωπα των ανθρώπων.
Ο «Κόκκινος τράγος» είναι ένα συνοικιακό καφενείο της Αθήνας, όπου συναντιούνται, σχεδόν καθημερινά, μια ομάδα ανθρώπων διαφορετικών μεταξύ τους‧ απόκληροι, άνεργοι και άρρωστοι (μία απολυμένη δασκάλα, ένας επίσης απολυμένος καθηγητής, ένας φοιτητής, δυο τρεις εργάτες). Τους ενώνει, ωστόσο, ένα όραμα (για άλλους ξεκάθαρο, για άλλους θαμπό αλλά πάντως ισχυρό, καθοριστικό της συμπεριφοράς τους) για μια ζωή δικαιότερη. Οι θαμώνες του «Κόκκινου τράγου» αποτελούν τον έναν πόσο της ιστορίας‧ ο άλλος συντίθεται από ανθρώπους που, παρά τις αγαθές τους προθέσεις, χωρίς ιδεολογικό έρεισμα, παρασύρονται από τις προσωπικές τους φιλοδοξίες, δελεάζονται από υποσχέσεις επιτήδειων καιροσκόπων και χάνουν την ηθική τους υπόσταση, για να βρεθούν, κάποια στιγμή συνειδησιακής κρίσης, αντιμέτωποι με τον ίδιο τον εαυτό τους.
Ο Κόκκινος τράγος, υπερβαίνοντας τις προθέσεις του ίδιου του συγγραφέα του που πρέσβευε μιαν αισιόδοξη σοσιαλιστική λογοτεχνία για τις μεγάλες μάζες, επιβεβαιώνει τον πλούτο και την ποικιλομορφία της προοδευτικής νεοελληνικής λογοτεχνίας του Μεσοπολέμου, πριν από την ισοπεδωτική κατίσχυση του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.
ΤΙΤΙΚΑ ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΙΑ, Η Καθημερινή
