H ανάδυση της έννοιας της ύλης και η σύνδεσή της με τη φύση και τα φυσικά πράγματα δεν είναι τυχαίο γεγονός. Συνδέεται, όπως άλλωστε και η διατύπωση του θεωρητικού υλισμού, με τις κοινωνικές συνθήκες της εμπορευματικής κοινωνίας, με την ανταλλαγή των εμπορευμάτων και τις ιδιαίτερες μορφές που αυτή έχει αναδείξει στη διαδρομή της ιστορίας. H αφαίρεση της ύλης καταγράφει ιστορικές κοινωνικές σχέσεις, σχέσεις ανθρώπων προς ανθρώπους και συγχρόνως σχέσεις ανθρώπων-κοινωνίας και φύσης.

Η μελέτη αυτή εξετάζει τον υλισμό ως ιστορικό τρόπο της συνείδησης εντός της εμπορευματικής, κατεξοχήν δε της καπιταλιστικής, κοινωνίας. Eπιχειρεί να καταστήσει ρητό τον τρόπο με τον οποίο ο υλισμός συνιστά «θεωρητικό στάδιο του φετιχισμού του εμπορεύματος», της συνθήκης που είναι καταστατική της καπιταλιστικής κοινωνίας και κυριαρχεί στη δράση και τη συνείδηση των ανθρώπων. H συνθήκη αυτή μεταπλάθει τη συλλογική δύναμη της κοινωνίας, τη συσσωρευμένη πείρα της ανθρωπότητας και της ανθρώπινης ιστορίας σε «αόρατες δυνάμεις που δημιουργούν τη δική τους ισχύ και εξουσία», σε υπερβατικές δυνάμεις που αποπροσανατολίζουν τη βούληση των ανθρώπων, στρέφουν τον άνθρωπο εναντίον του εαυτού του, για να τον θέσουν στην υπηρεσία τους, αντί να υπηρετούν το στόχο της χειραφέτησής του.