Δεν είχαν τίποτα να περιμένουν. Οι δικοί τους είχαν σκοτωθεί, η πόλη τους, η γειτονιά τους, είχε ερημώσει. Είχαν χάσει τους φίλους τους, τα επαγγέλματά τους, τις περιουσίες τους. Ήθελαν να φύγουν το γρηγορότερο από τον «τόπο του θανάτου». Να μπουν στο πρώτο σαπιοκάραβο που θα έβαζε πλώρη για έναν άγνωστο προορισμό, την Παλαιστίνη. Με μόνη ελπίδα να πιάσουν τη ζωή απ’ την αρχή.
Με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τίποτα δεν ήταν όπως πριν. Την ώρα που οι νέοι κυρίαρχοι της Ευρώπης μοίραζαν ξανά την τράπουλα, εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι πρόσφυγες χτυπούσαν την κλειστή πόρτα της Παλαιστίνης. Μπροστά στη βούλησή τους, η βρετανική απαγόρευση αποδείχτηκε ανίσχυρη. Αψηφώντας τη βρετανική Εντολή, η Εβραϊκή Εγκατάσταση στην Παλαιστίνη οργάνωσε μια παράτολμη επιχείρηση κρυφής μετανάστευσης, που ξεδιπλώθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Νικηφόρα πλοία του βρετανικού ναυτικού στη μάχη τους με τις δυνάμεις του Άξονα, κυνηγούσαν τώρα καΐκια με κρυφούς μετανάστες για να τους στείλουν σε βρετανικές αποικίες όπως η Κύπρος.
Αιχμάλωτοι μιας ιστορικής συγκυρίας, χιλιάδες άντρες, γυναίκες και παιδιά, ιδίως παιδιά, αγωνίστηκαν με αποφασιστικότητα και τόλμη για το δικαίωμα να ξαναχτίσουν τη ζωή τους μακριά από τον «τόπο του θανάτου». Οι εναπομείναντες –εκείνοι που επέζησαν των ναζιστικών στρατοπέδων ή βγήκαν μετά τον πόλεμο από τα κρησφύγετά τους– είναι ο βασικός πρωταγωνιστής του δράματος που εξιστορείται σ’ αυτό το βιβλίο, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου είναι αφιερωμένο στην άγνωστη μεταπολεμική οδύσσεια των Ελλήνων Εβραίων.
Το βιβλίο στηρίζεται σε πρωτότυπη έρευνα πολλών ανέγγιχτων ώς τώρα πηγών. Συνοδεύεται από 87 φωτογραφίες (οι περισσότερες ανέκδοτες) και περιλαμβάνει 20 αποκαλυπτικές συνεντεύξεις με ανθρώπους που βίωσαν αυτή την ανεπανάληπτη ιστορική περιπέτεια.
Μια τεράστια, εκπληκτικά συντονισμένη επιχείρηση, που περιγράφεται στο Πρώτο Μέρος αυτού του βιβλίου, ξεδιπλώθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το κίνημα της Φυγής, που είχε τις ρίζες του στα σιωνιστικά κινήματα των νέων Πρωτοπόρων της ανατολικής Ευρώπης, έλαβε γρήγορα οργανωμένη μορφή και απορρόφησε χιλιάδες Εβραίους που περιπλανιόνταν μετά τον πόλεμο στα δάση και στα βουνά. Στο Δεύτερο Μέρος, που αποτελεί και τον κορμό αυτού του βιβλίου, περιγράφουμε, με βάση ανέκδοτο ως επί το πλείστον αρχειακό υλικό, τις περιπέτειες των Εβραίων της Ελλάδας: τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν όταν επέστρεψαν από τα στρατόπεδα ή βγήκαν από τα κρησφύγετά τους, το ρόλο των οργανώσεων και των απεσταλμένων από την Παλαιστίνη, τον εντοπισμό των κρυμμένων παιδιών και την προετοιμασία τους για μετανάστευση, το παράνομο, περιπετειώδες ταξίδι των μεταναστών και, τέλος, τον εκτοπισμό τους στα βρετανικά στρατόπεδα της Κύπρου. Θεωρήσαμε επίσης σκόπιμο να αφιερώσουμε, σ’ ένα Τρίτο Μέρος, μερικά κεφάλαια στην εγκατάσταση των Ελλήνων Εβραίων στην Παλαιστίνη και να αποτυπώσουμε, με βάση ένα πλούσιο υλικό που προέρχεται μεταξύ άλλων από τα καλοδιατηρημένα αρχεία των κιμπούτς και των μοσάβ, τις δυσκολίες προσαρμογής των Ελλήνων σε αυτό τον πρωτόγνωρο τρόπο ζωής.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΑΜΨΑ – ΙΑΚΩΒ ΣΙΜΠΗ (από την Εισαγωγή του βιβλίου)
Η στατιστική είναι μια ψυχρή επιστήμη,αλλά κάποιοι πίνακες προκαλούν ανατριχίλα. Περίπου 50.000 Ελληνοεβραίοι εξοντώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Πόσοι λ.χ. από αυτούς επέζησαν από τα κολαστήρια του Νταχάου και του Λάντσμπεργκ; Μόνον είκοσι πέντε. Εύλογη λοιπόν η συναισθηματική φόρτιση των συγγραφέων. Αυτό όμως δεν μειώνει διόλου τόσο την αξία όσο και τη σημασία της έρευνάς τους – το αντίθετο, θα λέγαμε. Και τέτοια βιβλία δεν γράφονται «με κρύο αίμα».
ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ, Το Βήμα
