Κεντρική υπόθεση εργασίας αυτής της μελέτης είναι ότι το γνωστό δίπολο «Έλληνας-Ρωμιός», καθώς και οι πολλές παραλλαγές που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα μαζί του (π.χ. Δύση-Ανατολή, λογιωτατισμός-δημοτικισμός, Ευρώπη-Βαλκάνια, Ευρώπη-Ελλάδα κ.λπ.), αποτελούν χρήσιμη πρώτη ύλη για θεωρητικές επεξεργασίες ικανές να φωτίσουν τη λειτουργία της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας και του πολιτικού της συστήματος.

Η παραλλαγή που υιοθετείται στην προκειμένη περίπτωση και που λειτουργεί ως κύριο εργαλείο ανάλυσης είναι το δίπολο «μεταρρυθμιστική»-«παρωχημένη» πολιτισμική παράδοση ή κουλτούρα. Το υπόβαθρο που το στηρίζει είναι η αντιδιαστολή της πολιτισμικής παράδοσης που έχει τις ρίζες της στην Αναγέννηση, τη Μεταρρύθμιση και την Αντιμεταρρύθμιση, την Επιστημονική Επανάσταση και τον Διαφωτισμό με εκείνη που εδράζεται στις ιστορικές εμπειρίες του Βυζαντίου, της Ορθοδοξίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Τουρκοκρατίας. Για λόγους που παρουσιάζονται αναλυτικά στο κείμενο, η τρέχουσα ιστορική στιγμή αποτελεί δυνητικά σημείο υπέρβασης αυτού του δυϊσμού.