Αν εκ πρώτης όψεως τα ανθρωποειδή, οι γυναίκες και τα «κυβόργια» κάνουν ένα παράξενο τρίο, η Ντόνα Χάραγουεϋ, πρωτοποριακή φιλόσοφος και φεμινίστρια, δείχνει τον βαθύτερο δεσμό τους ως «πλασμάτων» που παίζουν ιδιαίτερα αποσταθεροποιητικό ρόλο στη Δυτική εξελικτική επιστήμη, τεχνολογία και βιοπολιτική.
Η ιδέα ότι η φύση επινοείται, δεν ανακαλύπτεται –ότι η αλήθεια κατασκευάζεται, δεν βρίσκεται– δίνει πλέον τον τόνο στην ιστορία της επιστήμης. Από τις κορυφαίες στιγμές αυτής της εξέλιξης είναι τα δοκίμια του κλασικού σήμερα βιβλίου της Ντόνα Χάραγουεϊ. κι αυτό επειδή η πρωτοποριακή φιλόσοφος και φεμινίστρια έχει ενσκήψει σε ντοκουμέντα ερευνών, αποστολών και ιδρυμάτων σχετικά με τα πρωτεύοντα θηλαστικά, μελέτες αιχμής για το ανοσολογικό σύστημα ως σύστημα πληροφοριών, κι ακόμη σε κάθε είδους αφηγήσεις και περιγραφές γύρω από τη δημιουργία του κόσμου, της ζωής και της τεχνικής. Καθώς προβαίνει σ’ αυτές τις διερευνήσεις από τη σκοπιά του φεμινιστικού λόγου αλλά και της πολύτροπης εσωτερικής κριτικής του, αποκαλύπτει τις έμφυλες ρίζες της επιστήμης στον πολιτισμό, τις άδηλες παραδοχές που υπεισέρχονται στην υποτιθέμενα ουδέτερη βιολογική και ιατρική έρευνα, τις πολιτισμικές κατασκευές και γενεαλογίες που φυσικοποιούν τη φυλή, το φύλο και την ιεραρχία, νομιμοποιώντας τις κρατούσες κοινωνικές σχέσεις.
Κοινωνική πραγματικότητα όσο και επιστημονική φαντασία, το κυβόργιο –ένα υβρίδιο οργανισμού και μηχανής– αντιπροσωπεύει παραβιασμένα σύνορα και απόπειρες συγχώνευσης απέναντι στις προαιώνιες διαιρέσεις φύσης/πολιτισμού, επιστήμης/μυθοπλασίας, αρσενικού/θηλυκού.
Aναλαμβάνοντας την ευθύνη για τις κοινωνικές σχέσεις της επιστήμης και της τεχνολογίας, αρνούμαστε μια μεταφυσική της αντιεπιστήμης, μια δαιμονολογία της τεχνολογίας, κι έτσι ενστερνιζόμαστε το ιδιαίτερα απαιτητικό έργο να ανασυγκροτήσουμε τα σύνορα της καθημερινής ζωής, σε μερική σύνδεση με τους άλλους, σε επικοινωνία με όλα μας τα μέρη. Δεν είναι μόνο ότι η επιστήμη και η τεχνολογία μπορεί να είναι μέσα μεγάλης ανθρώπινης ικανοποίησης, όσο και μήτρα περίπλοκων μορφών κυριαρχίας. Η κυβοργική εικονοποιία μπορεί να υποδείξει μια διέξοδο από το λαβύρινθο των δυϊσμών με τους οποίους έχουμε εξηγήσει στον εαυτό μας τα σώματά μας και τα εργαλεία μας. Αυτό δεν είναι το όνειρο μιας κοινής γλώσσας αλλά μιας ισχυρής άπιστης ετερογλωσσίας. Είναι η φαντασία μιας φεμινίστριας που μιλάει σε ιδιώματα που σπέρνουν τον τρόμο στα κυκλώματα των μεγάλων λυτρωτών της νέας δεξιάς. Σημαίνει την κατασκευή όσο και την καταστροφή μηχανών, ταυτοτήτων, κατηγοριών, σχέσεων, διαστημικών ιστοριών. Μολονότι και τα δύο είναι δεμένα στον ελικοειδή χορό τους, καλύτερα να είμαι κυβόργιο παρά θεά.
ΝΤΟΝΑ ΧΑΡΑΓΟΥΕΫ, Κυβοργικό Μανιφέστο
Οι πρωταγωνιστές αυτού του ιδιαίτερα διεγερτικού βιβλίου είναι τα ανθρωποειδή, τα κυβόργια και οι γυναίκες, οριακά πλάσματα, που η κυρίαρχη ανδροκρατική σκέψη θεωρεί κυριολεκτικά ως τέρατα. Με τα κείμενα αυτού του βιβλίου, η Χάραγουεϊ απευθύνει μια συστηματική και εξονυχιστική διερώτηση στις πολύπλευρες και αδιαφανείς βιοπολιτικές, βιοτεχνολογικές και φεμινιστικές θεωρήσεις και πρακτικές που αναπτύσσονται σήμερα για τη χειραγώγηση αυτών των κάθε άλλο παρά αθώων τεράτων.
ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗΣ, Η εφημερίδα των συντακτών
