Στις αρχές του νέου αιώνα, η Ελλάδα έρχεται αντιμέτωπη τόσο με την δική της απωθημένη και ιστορικά καταπιεσμένη ετερότητα όσο και με την ετερότητα των «άλλων», κυρίως των κοντινών της γειτόνων, που αρχίζουν να εγκαθίστανται στο εσωτερικό της. Τίθενται έτσι σε δοκιμασία μακροχρόνιοι πολιτισμικοί προσανατολισμοί. Είναι άραγε ο ουσιοκρατικός εθνικισμός και τα παράγωγά του –η ανασφαλής εμμονή στην ταυτότητα, η ιστορική κατίσχυση της ομοιότητας στον δημόσιο βίο– ένα είδος φυσικού προορισμού για την ελληνική κοινωνία; Πόσο «βαθιές» είναι και προς ποια κατεύθυνση κινούνται οι αλλαγές που επιφέρει η συναναστροφή με το μη οικείο;

Τα γενικά αυτά ερωτήματα ήρθαν στην πρώτη γραμμή του δημόσιου ενδιαφέροντος, στο επίκεντρο της πολιτικής και οικονομικής επικαιρότητας. Έτσι λειτούργησαν ως γνωστικά ερεθίσματα σε όλο το φάσμα των κοινωνικών επιστημών, με αποτέλεσμα μια διαρκώς αυξανόμενη βιβλιογραφία για επιμέρους ζητήματα, όπως ο ρατσισμός, η ξενοφοβία και ο εθνοκεντρισμός. Επόμενο είναι ότι δεν θα μπορούσαν να αφήσουν αδιάφορη την κοινωνική ανθρωπολογία, έναν κλάδο που αυτοπροσδιορίζεται ως η επιστήμη της πολιτισμικής ετερότητας.

Ο συλλογικός αυτός τόμος εξετάζει, για πρώτη φορά σε τέτοιο εύρος και βάθος, την παραγωγή και διαχείριση της πολιτισμικής διαφοράς, εστιάζοντας την προσοχή σε διαστάσεις που δεν έχουν προσεγγιστεί από άλλους κλάδους. Τα περιέχομενά του είναι οργανωμένα γύρω από τρεις κεντρικούς άξονες. Ο πρώτος αφορά τις αναδιατάξεις της συλλογικής ταυτότητας σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο που έχουν ως κύριο έρεισμά τους τον «εξευρωπαϊσμό», αλλά και «εσωτερικές» διεργασίες όπως η διάχυτη αστικοποίηση. Ο δεύτερος αναφέρεται στις διαδικασίες πολιτικοποίησης της ταυτότητας, «μειονοτικοποίησης» και μειονοτικών διεκδικήσεων. Τέλος, ο τρίτος άξονας αναδεικνύει τις νέες μορφές εθνοτικής αλλά και έμφυλης ετερότητας και στους τρόπους διαπραγμάτευσής τους στο πλαίσιο του οικιακού χώρου. Ένα ιστορικό και θεωρητικό πλαίσιο για την ανάλυση της πολιτισμικής διαφοράς στην Ελλάδα προτείνεται στην εισαγωγή και το επίμετρο του Ευθύμιου Παπαταξιάρχη, με τα οποία ολοκληρώνεται αυτό το σύνθετο ερευνητικό και εκδοτικό εγχείρημα.